“In het moment zijn, het summum van mindfulness, is niet alleen saai, het is ook onzinnig, destructief en onverantwoord.” Sanneke Verweij verwoordt het groeiende onbehagen over de macht van de grenzentrekkers.
Verweij, in het dagelijks leven universitair hoofddocent aan de Leidse Faculteit der Geestes- en Neurowetenschappen, is een vrouw met een gelukkig weer politiek correcte missie: het veilig stellen van de Vooruitgang. Kern van haar betoog is dat lak aan grenzen de kurk is waar de Westerse beschaving op drijft. Ontembare nieuwsgierigheid, diepe weerzin tegen beperkingen en een blik op de toekomst hebben ons gebracht waar we staan. Acceptatie van grenzen en onvolkomenheden en leven in het moment betekenen een terugval. Dat is niet mindfull, stelt Verweij, dat is dom.
Verweij heeft een boek in twee delen geschreven. In het eerste deel legt ze de theoretische basis voor haar idee van een Groots Leven. Dat doet ze, en dat blijkt niet altijd een gelukkige keuze, met een frontale aanval op de argumenten van haar tegenstevers, “de vrienden van het vlakke leven”. Deel twee, dat prima onafhankelijk kan worden gelezen van de eerste negentig pagina’s, is het echte handboek met veel kleine wijsheden en praktische tips.
Sanneke Verweij neemt uitgebreid de tijd om haar missie in te leiden. In Wat er mis is met mindfulness neemt ze de lezer mee op expeditie door een jungle van esotherische concepten. Met kapmes. De toon in deel 1 is afwisselend persoonlijk betrokken en wetenschappelijk afstandelijk, maar altijd venijnig. Dat maakt haar boek op momenten wat onevenwichtig maar ook spannend om te lezen.
Verweij kiest voor de beproefde strategie van omcirkeling. Het object van afkeur in het midden, en deze vervolgens met uiteenlopende middelen bestijden. Die methode werkt, vooral omdat de auteur haar huiswerk goed heeft gedaan. Het interessanst zijn haar economische analyses en haar bezwaren tegen ‘hier en nu’-denken op basis van recent hersenonderzoek.
Verweij verwijt de mindfulnesskliek Westerse zelfhaat: terwijl opkomende economien zich optrekken aan ons wetenschappelijk inzicht en arbeidsethos, zoeken wij inspiratie in archaische Oosterse wijsheden en verheerlijken we de laid back cultuur die de bedrijvigheid onder de evenaar het genekt. We kunnen het ons niet veroorloven, schrijft Verweij ergens, het vakantiegevoel vast te houden. Als we de race tegen landen als China en India niet willen verliezen, dan moeten we stoppen met het getut rond acceptatie van onze onvolmaaktheden, het loslaten van ‘de behoefte om te grijpen en begrijpen’ en natuurlijk de gezonde werk-prive balans. We moeten knallen, is de onverbloemde boodschap.
Verweij stelt zelf dat zij het boek niet zou hebben geschreven als mindfulness een onschuldige hype zou zijn. Uit hersenwetenschappelijke metastudies zou blijken dat het dictaat van het verstilde moment blijvende cognitieve schade kan aanrichten. Een tekort aan strategisch denken en een aangeleerde onthouding van aandacht voor de omgeving kan leiden tot ontwikkelingstoornissen in de neocortex, het deel van het brein dat verantwoordelijk is voor hogere functies als redeneren, plannen en logische denken. Het trekken en respecteren van grenzen is niet alleen dom, het is onherstelbaar dom. Verweij vindt het dan ook “rampzalig en onverantwoord” dat er cursussen mindfulness voor kinderen worden aangeboden. “Het is onbestaanbaar dat er wel wetgeving bestaat die alcoholgebruik door minderjarigen strafbaar stelt, terwijl de schadelijke effecten van mindfulness zeer vergelijkbaar zijn”.
Hoe informatief ook, het eerste deel van Je Grenzen Voorbij is niet het meest aangename. Daarvoor is de wetenschappelijke argumentatie net iets te uitvoerig en de toon te gelijkhebberig. De persoonlijke noten verhogen de leesbaarheid maar wekken ook de suggestie van een eigen agenda. Is Verweij een bekeerling? De verbeten stelligheid waarmee de feiten worden gebracht en het forse aantal uitroeptekens (43!) geven de eerste helft van het boek in ieder geval een wat activistisch karakter, wat op den duur op de zenuwen werkt.
Deel twee is gelukkig luchtiger. Verweij onderscheidt drie themagebieden waar ze de lezer zijn grenzen wil laten opzoeken: werk, relaties en het dagelijks leven. Hoewel de aanbevelingen voor deze domeinen vaak dezelfde strekking hebben, zijn ze zeker de moeite waard. Verweijs mini-filosofietjes “Verras je baas, en zeg eens ja”, “Jouw sexuele grenzen zijn de mijne niet” en “Ga eens opzij” zijn goed uitgewerkt en eerlijk gezegd te verfrissend om niet eens te proberen. Sterk is het slothoofdstuk waarin Verweij zich expliciet tot de “slachtoffers van kleine denken” richt. De paradoxale boodschap luidt hier dat de “deprogrammering” methodisch moet worden ingestoken. Bevrijding begint met SMART geformuleerde Grenzeloos Gedrag Targets en een persoonlijk ontremmingsplan. De evaluatie is wel weer in stijl: behaalde doelen, liefst met spierpijn van de overreaching, dienen te worden gevierd met een teveel aan alles wat slecht voor je is. En dus goed voor je is. Dat is misschien nog geen Groots Leven, maar wel een lekker begin.
Je grenzen voorbij: handboek Groots Leven, door Sanneke Verweij
* Dit najaar verschijnt het Handboek Groots Leven Junior: Gek doen is gaaf!
jaccovanuden.com 