Spreekwoordelijke herfstschoonmaak

Zomer voorbij, en dus stellen we ons zoals ieder jaar de vraag: wat kan er weg aan spreekwoorden, gezegden en uitdrukkingen?

Over smaak valt niet te twisten

Had al lang weggemoeten natuurlijk. Wansmaak krijgt vrij spel als kunstcritici, filmrecensenten, muziekkenners en modejournalisten het er maar gewoon bij zouden laten. Smaaktwisten is de basis van vooruitgang.

Waarheid ligt in het midden

Wat is dit nu weer voor gekkigheid? Als ik zeg dat water kookt bij 100 graden en u stelt dat dit al bij 60 graden gebeurt, zie ik weinig aanleiding om elkaar halverwege te ontmoeten. Je kunt de waarheid wel in het midden laten. Wat maakt mij het nou uit wie van mijn kinderen chocopasta op de bank heeft gesmeerd; allebei vijftig keer opdrukken.

Het mag geen naam hebben

Weg ermee. Klinkt onschuldig maar bloed- en bloedlink. Wat geen naam mag hebben, kan niet worden gearticuleerd. Wat we niet kunnen articuleren onttrekken we aan het maatschappelijk verkeer. Zonder deelname aan het maatschappelijk verkeer resteert de vergetelheid. Wat we vergeten zullen we ophouden te waarderen. Zonder waardering overleeft niets. Een naam is een life saver. Alles moet een naam mogen hebben.

Verschil moet er zijn

Vaak lollig gebruikt, om een voorkeursbehandeling te rechtvaardigen waar die niet op z’n plaats is. Mag blijven, maar alleen als hij correct wordt gebruikt: zonder verschil is er geen lol aan.

Door de bomen het bos niet meer zien

Veelzijdig leukerdje. Leek helder in z’n betekenis (door de details het overzicht verliezen) totdat minister Edith Schippers bedacht dat verzekerden het risico lopen ‘ de bomen door het bos niet meer zien‘. Zou ze bedoelen dat je ook te veel overzicht kunt hebben? Suggereert filosofische diepgang. Even aanhouden maar dus, deze.

Eén zwaluw maakt nog geen zomer en wie het kleine niet eert is het grote niet weerd

Heffen elkaar zo’n beetje op en kunnen dus tegen elkaar worden weggestreept. Ruimt lekker op, twee vliegen in één klap.

Twee vliegen in één klap slaan

Mooi maar te lichtzinnig gebruikt, gegeven hoe lastig het is om zelfs maar één vlieg te pletten. Mag blijven, maar alleen als er een echte ambitie mee aan de dag wordt gelegd (niet: ‘okay, okay, ik ga wel mee naar je ouders, maar alleen als we ook kunnen blijven eten’).

De uitzondering bevestigt de regel

Hier weet ik me nog steeds geen raad mee. Beetje als dat jasje dat al jaren in je kast hangt – je zou het wel willen dragen, maar geen idee wanneer het gepast is. Suggesties welkom.

Ruimt u mee?